خلاصه ای از سخنرانی دکتر سروش در ماه رمضان

رمضان امسال دکتر سروش سلسله سخنرانی هایی در رابطه با ماه رمضان در شعر حافظ و مولانا در دانشگاه مریلند ایراد کرده است که تا کنون دوسری از آنها برای دسترسی عموم در اینجا موجود می باشد. در ذیل خلاصه ای از مباحث ارایه شده را می خوانید:
1- اهمیت روزه داری در مقایسه با عبادات دیگر مثل نماز از دیدگاه قرآنی: بحث در مورد روزه در قرآن بسیار نایاب می باشد و ۱۴ مورد در کل قرآن به روزه داری اشاره شده است. این در حالسیت که عبادتی دیگر چون نماز در اکثر آیات مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است. همچنین در سنت نبی شرایط زیادی برای آزادی مسلمانان در امر روزه وجود دارد که این موضوع نشانگر اینست که از دیدگاه پیامبر اسلام نیز روزه یکی از راه های عبادت خداوند بوده نه بهترین راه (برای مثال در شرایط مسافرت، بیماری، ضعف و .. می توان روزه نگرفت ولی این سهل گیری در مورد امری مثل نماز هیچگاه بکار نرفته). همچنین در کلام خداوند نیز روزه عبادتی از عبادات الهی برشمرده شده است و رجحانی بر آن نهاده نشده است. این بحث اینگونه نتیجه گیری می شود که در نزد هر انسانی با توجه به احوال شخصی او یکی از راه های عبادت الهی کارسازتر می افتد و شخص مختار است که مقصود را که همان عبادت خداوند است با روشی که بر مضاقش خوشایندتر است پیش گیرد. پیامبر اسلام تجربه های شخصی خویش را که در تقرب به باب ربوبیت موثر واقع شده بودند (روایتی است که پیامبر در اولین تجربه نبوی خود، وحی، روزه دار بوده اند) برای پیروانشان بازگو کرده اند و هر انسانی می تواند یکی از این روش ها را در تقرب به خداوند و طی مسیر طریقت بکار گیرد. {توضیح نویسنده: دکتر سروش رسالتی را بر عهده گرفته تا درهای محبت پروردگار را در دین اسلام به روی بندگانش باز نماید، درهای را که خداوند نبسته بلکه زیر آوار سنت های ما مدفون شده است، و با این روش حلقه مسلمانی هر روز وسیعتر خواهد شد و دیگر دین را عده ای خاص و اندک که خود را دروازه ورود به دین می دانند، تصاحب نخواهند کرد. با نشط این تفکر، کسانی که در جستجوی معنویات از اسلام به دلیل سختگیری های آن دوری می گزینند، می توانند با یکی از راه های عبادت که در زنگی شخصی خود آن را با لذت تجربه کرده اند در دایره مسلمانان حضور یابند و این حلقه وسیع سبب می شود که روح آداب اسلامی که همان تقرب به خداوند است، حفظ شود و وجدان اسلامی سکان دار زندگی اخلاقی مسلمین باشد. چیزی که در ده های اخیر بالخصوص با طلوع تفکر اسلام طالبانی روز به روز شاهد تخریب آن هستیم.}
2- روزه داری در شعر مولانا: مولانا از جمله عارفانی است که در تجربه های عرفانی خود روزه داری را بسیار موثر یافته و آنگونه که از احوال شخصی او نیز آورده اند که طعام بسیار اندک خورده و لاغر اندام و زردروی بوده است. همچنین در وصیت کوتاهی که در لحظات پایانی عمر خویش داشته است، به کم خوری طعام تاکید کرده است: "علیک بقلت الطعام و قلت الکلام و قلت المنام". {مولانا نمونه ایست از عرفا که تجربه نبوی روزه را با توجه به روحیات خود برای قرب علی الله موثر یافته است.}
3- روزه داری در آراء حافظ: حافظ در دسته متکلمینی است که روزه داری را به طور ویژه برجسته ننموده و آنرا گذرگاه مناسبی در سیر روحانی خود نیافته است. از طرفی او در شعر خود به کرات به نیایش در سحرگاهان اشاره کرده و به مومنان توصیه کرده است که با راز و نیاز با خداوند در سحرگاهان نیز می توان به خداوند نزدیک شد.
سحر با باد می‌گفتم حدیث آرزومندی / خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندی
دعای صبح و آه شب کلید گنج مقصود است / بدین راه و روش می‌رو که با دلدار پیوندی
4- {به عبارتی کسی که توانایی روزه گرفتن را به هر دلیلی ندارد نباید فکر کند که دیگر نمی تواند مسلمان باشد و با این استدلال از اسلام دوری گزیند، بلکه میتواند راه های دیگر رسیدن به خداوند را در پیش گیرد و با عبادات دیگر همچنان در دایره مسلمین باقی بماند. اینگونه خط کشی ها را پاک می کنیم و به هیچ قشری اجازه داده نمی شود که اسلام را ملک خصوصی خود بداند که مسلمین آن باید برای حضور در این ملک به مالکی غیر از خداوند اجاره بپردازند.}